تاریخ مردم شناسی در ایران (12)

سه شنبه 14 آذر 1396

نویسنده: Alireza Ayatollahi ( Tehran.Iran ( علی رضا آیت اللهی ( ایران.تهران ) |

تاریخ مردم شناسی در ایران (12)

نخستین مساعی ، و نخستین مقالات چاپ شده مرتبط ( منابع ) با مردم شناسی در ایران

« مفهوم فرهنگ »

نه تنها در ایران و نه تنها در زمان کنونی ، بلکه تقریبا" همیشه و در همه جهان اینکه فرهنگ موضوع مطالعه در ادبیات ، فلسفه ، جامعه شناسی ، روانشناسی اجتماعی یا مردم شناسی است بحث بوده است ؛ و شاید همینجا است که نتوانسته اند آنچنان حدٌ و مرز دقیقی بین مردم شناسی و جامعه شناسی ترسیم کنند .

مطالعات فرهنگ در ایران اواخر دهه 1340 اوج گرفته است ، از جمله نشریه ای بنام « بنیاد فرهنگ » تاسیس شده است ؛ و شاید قبل از همه ضرورتی در تعریف فرهنگ دیده بودند که مقاله ای در این باره درنشریه مزبور آورده بودند و باز شاید آن را کافی ندیده بودند که مقاله « فرهنگ چیست » از دکتر احسان نراقی را در شماره ای از همان نشریه در بهمن 1339 چاپ و منتشر کرده اند .

دکتر احسان نراقی ، جامعه شناس اجتماعگرائی که نیمه دوٌم دهه ی 1340 را به مدد مکتب فرانسوی تحصیل خود و حمایت دکتر غلامحسین صدیقی ، مغضوب محمد رضا شاه ، در خیز قرار داشته است معمولا" دیدگاههائی محصور در علوم انسانی و اجتماعی ؛ و امٌا فرا رشته ای ابراز می داشته است تا وحدت و جامعیت علوم اجتماعی را در ایران عصر خود حفظ کرده باشد . وی معمولا" ، و بخصوص در آن ابتدا طریقه دکتر دکتر غلامحسین صدیقی (1) ، دکتر علی اکبر سیاسی (2) و دکتر یحیی مهدوی (3) و تا حدودی دکتر احمد فردید را می داشته است که اصالت فلسفه را در مطالعات خود حفظ می کرده اند این نظرگاهها در کتاب علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن که در سال 1342 توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتاعی منتشر شده است قابل مشاهده اند .

وی در آن کتاب آورده است :

« تا کنون تعاریف متعددی برای فرهنگ اقامه شده است ، ولی بطور کلٌی انسان شناسان آمریکائی آراء هرسکویت را به این شرح پذیرفته اند .

1 – فرهنگ یک امر اکتسابی است

2 – فرهنگ عوامل طبیعی و تاریخی زندگیانسان را در بر دارد .

3 – هر فرهنگی دارای مشخصاتی است که مربوط به ترکیب و ساختمان جامعه است .

4 – فرهنگ دارای جنبه های متعدد می باشد .

5 – فرهنگ در طول زمان تغییر می یابد .

6 – در دنیا فرهنگ های مختلف وجود دارد .

7 – هر فرهنگی دارای مشخصاتی است که مطالعه علمی در آنها عملی و میسر است .

8 – فرهنگ یک وسیلهء سازگاری فرد با محیط خارجی و در عین حال وسیله ای جهت ظهور مقدورات خلٌاق او می باشد ..... (4)

(1) نگاه کنید به سخنرانیهای منعدد دکتر غلامحسین صدیقی ؛ و بخصوص تقریرات وی در جامعه شناسی عمومی در سال 1347 که توسط نگارنده این سطور پلی کپی و منتشر شده اند

(2) (2) نگاه کنید به کتاب : دکتر علی اکبر سیاسی . مبانی فلسفه . چاپ چهارم . شهریور 1339 . تهران . کتابخانه ابن سینا

(3) از جمله نگاه کنید به پر تیراژ ترین ترجمه وی : فلیسین شاله . شناخت روش علوم یا فلسفه علمی . تهران . دانشگاه تهران . چاپ جدید 1344 .

(4) نراقی (دکتر ) احسان . علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن . تهران . انتشارات دانشگاه تهران . 1344 . ص 182 .

* در سال انتشار کتاب ، گفته می شد که برخی از مباحث کتاب ترجمه برخی از کارشناسان وقت مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران که دارای گرایش سیاسی – اسلامی – چپگرا بوده اند ؛ چون ابوالحسن بنی صدر و ... بخصوص حسن حبیبی صورت گرفته است .