آیین شب یلدا یا شب چلٌه

ارسال به

آیین و خوراکی های شب یلدا

 توسط صادقی  آداب معاشرت و فرهنگ  بدون دیدگاه

آیین شب یلدا یا شب چله یکی از رسوم و جشن‌های دیرین ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به‌دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کره‌ی شمالی کره زمین گرامی داشته می‌شود. هرچند برخلاف آنچه در کودکی گمان می‌کردیم، این بلندترین بودن ناشی از تفاوتی یکی دو دقیقه‌ای است، اما از شکوه و ابهت این شب در نظرمان کاسته نشده است. ایرانی‌ها در این شب سعی می‌کنند در کنار بزرگ‌ترها باشند، خوراکی‌ها و غذاهای شب یلدا را نوش جان کنند، فال حافظ بگیرند و خلاصه با یادآوری اینکه «پایان شب سیه، سپید است» اوقات شادی را سپری کنند.

در این شب که غذاهای رنگارنگ و خوراکی‌های خوش‌مزه دهان‌مان را آب می اندازد، دور هم جمع می‌شویم و حافظ یا شاهنامه می‌خوانیم. در زمان‌های قدیم‌ بزرگ‌ترهای فامیل برای دیگران داستان می‌گفتند. امروز هم ما سعی می‌کنیم دورِهم در کنار پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان جمع بشویم و این سنت دیرین را زنده نگه‌داریم.

خوراکی‌های شب یلدا

اگر شکمو هستید خوراکی های شب یلدا با آن رنگ‌ و مزه‌شان هوش از سرتان می‌برند! تلألؤ سرخ و درخشان دانه‌های انار با گل‌پر، شیرینی‌های گوناگون، آجیل‌ شور و شیرین با بادام‌های نشکسته‌اش، انواع لواشک و آلبالوی خشک برای یک مهمانی تمام‌عیار کافی است. اما در چنین شبی حیف است خودتان را با این خوراکی‌ها سیر کنید؛ شام شب یلدا را از نباید از دست داد.

غذاهایی مثل «مرصع پلو»، «مرغ ناردون»، «فسنجون» و انواع غذاهای محلی شهرهای مختلف ایران در این شب کلی خواهان دارد. اگر با طرز تهیه‌ی این غذاها آشنایی ندارید می‌توانید از گشت و گذار در فضای وب آن را یاد بگیرید اگر هم که وقت و حوصله‌ی این کار را ندارید یا می‌ترسید غذای خوبی از کار در نیاید می‌توانید این غذاها را سفارش بدهید. برای داشتن سفره‌ای خوش‌رنگ‌ولعاب، خوش‌عطر و خوش‌مزه مانعی وجود ندارد. علاوه‌بر غذا، می‌توانید انواع کیک‌ها و دسرها با طعم و تزئینات میوه‌های مخصوص شب یلدا مثل انار و هندوانه را هم به سفره‌تان اضافه کنید.

سرگرمی‌های شب یلدا

۱. شعر و داستان

خُب شب یلدا همه‌اش به خوردن نمی‌گذرد! در کنار کلنجار رفتن با گردو و گردوشکن می‌توانید دسته‌جمعی شاهنامه بخوانید. شاهنامه بخوانید و به خودتان یادآوری کنید سختی‌ها و خوشی‌های زندگی گذرا هستند، فردا هم روز دیگری است:

چنین بود تا بود گردان سپهر گهی پر ز درد و گهی پر ز مهر

تو گر باهشی مشمر او را به دوست کجا دست یابد بدردت پوست!

شب اورمزد آمد و ماه دی ز گفتن بیاسای و بردار می

دیوان حافظ و فال‌هایش هم که پای ثابت بیشتر مراسم سنتی ایرانی‌هاست. لذت عجیبی دارد وقتی بزرگ خانواده برای همه‌ فال می‌گیرد، دیوان را باز می‌کند، چند بیتی از غزل را می‌خواند و شما از سر شیطنت، فقط منتظر شنیدن معنای آن هستید تا ببینید حافظ چه خوابی برای دخترعمه‌تان دیده است!!

۲. بازی‌

بازی های شب یلدا

این‌روزها با وجود زندگی‌های پرمشغله درحالی‌که روزها مثل برق و باد می‌گذرند، این دور هم جمع‌شدن‌های گاه‌وبی‌گاه غنیمت است. از این فرصت استفاده کنید، با هم گپ بزنید، از احوال اقوام دور و نزدیک باخبر شوید. بازی‌های دسته‌جمعی هم ایده‌ی خوبی برای خوش‌گذرانی و خاطره‌سازی هستند!

همه‌ی ما خاطرات خوبی از بازی‌های دروان کودکی‌مان داریم. دورهمی‌هایی مانند شب یلدا فرصت خوبی است که کوچک و بزرگ در کنار هم از این بازی‌ها لذت ببریم. اسم‌وفامیل به‌همراه تقلای همیشگی‌مان برای اثبات اینکه بادمجان پلاستیکی، شیء است (خدا می‌داند چرا ننوشتیم «بیل»!) و پانتومیم با آن ادا و اطوارهای گاهی خنده‌دار و پاسخ‌های خنده‌دارترش بازی‌های دل‌نشینی هستند. اگر هم می‌خواهید کمی بار فرهنگی ماجرا را بیشتر کنید می‌توانید درحال میل‌ کردن کیک انار، مشاعره را امتحان کنید؛ حتی اگر دامنه‌ی اشعار فراتر از «اومدم در خونه‌تون، خونه نبودی …» هم نرود، دست‌کم به تقویت حافظه‌تان کمک می‌کند!

علاوه بر این‌ها می‌توانید بازی‌های امروزی‌تری را هم امتحان کنید؛ بازی‌هایی که اغلب کارتی هستند، هم با شوخی و خنده و هم با خلاقیت همراه هستند و زمان شاد و مفرحی را برای‌تان می‌سازند. «پی‌شوم» و «استوژیت» نمونه‌هایی از این بازی‌ها هستند.

شب یلدای ویژه‌ برای تازه‌عروس‌ و دامادهاتزئینات خوراکی‌های شب یلدا

در کنار همه‌ی اینها داستان شب یلدا برای زوج‌های تازه نامزدکرده کمی فرق می‌کند. بنابر رسوم قدیمی ما ایرانی‌ها، در این بلندترین شب سال خانواده‌هایی که تازه وصلت کرده‌اند، دور هم جمع می‌شوند و کمی متفاوت‌تر جشن می‌گیرند.

در این شب خانواده‌ی داماد برای خانواده عروس پیشکش می‌فرستد، حتی در برخی اقوام خانواده‌ی عروس هم این‌کار را برای خانواده‌ی داماد می‌کند. هرچند این‌روزها ساده‌گرفتن و دوری از تجملات پسندیده‌تر است اما حفظ این آداب‌ و رسوم کهن هم ارزش‌ ویژه‌ای دارد. درعین‌حال احترام به این رسوم لزوما نباید با صرف هزینه‌های گزاف همراه باشد. غذاهای سنتی شب یلدا با سفره‌آرایی زیبا، میوه‌های تزئین‌شده در کنار آجیل و خشکبار در سینی‌های سنتی (طَبق) پیشکش ارزشمندی است که چندان هم پرخرج نیست. به‌ویژه اگر شامل غذاهایی باشد که در روزهای عادی کمتر پیش‌ می‌آید آنها را میل کنید.

کافی است کمی سلیقه به‌خرج دهید، یکی دو غذای خوش‌مزه و خوش‌رنگ‌ولعاب بپزید و آنها را درکنار میوه‌ها و خوراکی‌ها شب یلدا به‌شکلی زیبا و چشمگیر بیارایید. البته آقا داماد احتمالا باید از خانم‌های خانواده کمک بگیرد. اگر هم وقتش را ندارید یا از عهده‌اش برنمی‌آیید، این روزها کسب‌وکارهای مختلفی در این زمینه به یاری‌تان می‌آیند. جای هیچ نگرانی نیست! چیزی مانع شما و یک شب یلدای به‌یادماندنی نخواهد شد.

منبع :‌ https://goo.gl/EdvQC4

• برچسب ها: شب یلدا، شب چلٌه،  

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال! +تصاویر

ارسال به

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال! +تصاویر

سال‌هاست جشن شب چله بین ایرانیان برگزار می‌شود، اما تفاوت یلدای امسال حضور ناخوانده عروسک‌های بابانوئل است؛ حضوری که کارشناسان آن را نمونه‌ای از ناآگاهی عنوان می‌کنند.

خبرگزاری مهر: لازم نیست تقویم را ببینید، همین‌که قدمی در کوچه، خیابان یا بازارتان بزنید، می‌فهمید که یلدا از راه رسیده است. یلدا با تمام سرما و گرمایش.

ما ایرانی‌ها شاید در محله خود، یک بازار بیش‌تر نداشته باشیم اما این زمان است که نام‌های متفاوتی به این بازارها می‌دهد. چند روزی بازار محل تبدیل می‌شود به بازار عید نوروز، چند روزی بساط بازار چهارشنبه‌سوری پهن می‌شود و این‌روزها هم اسم بازارمان، بازار یلدا یا چله شده است.

هر منطقه از ایران، آداب و رسوم خاص خودش را درمورد مناسب‌های ملی پیاده می‌کند؛ نمی‌توان ادعا کرد که در سراسر کشور یک‌نوع خوراکی برای شب یلدا در خانواده‌ها تهیه می‌شود یا برای نوعروس‌ها و نودامادان خریدهای یکسانی صورت می‌گیرد.

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال

یلدا که بود و با مردم چه می‌کرد؟

بهروز خاماچی، پژوهشگر برجسته تاریخ و فرهنگ تبریز معتقد است جشن‌هایی مثل جشن یلدا یا همان شب چله که از سالیان دراز در ایران برگزار می‌شوند، بهترین جشن‌هایی هستند که مردم را گرد هم جمع می‌کنند.

در این شب هرکس هرهنری که بلد بود به کار می‌گرفت تا موجب تفریح و سرگرمی اطرافیانش شود و نبود تلویزیون و اینترنت و فضاهای مجازی فرصت را برای هنرنمایی فراهم می‌کرد

او به خبرنگار مهر می‌گوید: «آن قدیم‌ها چیزی که در خرید خوراکی‌های شب چله اهمیت زیادی داشت، این بود که تمام خوراکی‌ها رنگ قرمز داشتند، مثل چغندر قرمز، هندوانه، سیب قرمز و ...»

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال

خاماچی توضیح می‌دهد: «در این شب هرکس هرهنری که بلد بود به کار می‌گرفت تا موجب تفریح و سرگرمی اطرافیانش شود و نبود تلویزیون و اینترنت و فضاهای مجازی فرصت را برای هنرنمایی فراهم می‌کرد.»

او به یک نکته جالب هم اشاره می‌کند: «حتی شده که در این شب و در بین فامیل‌ها دختر و پسری را به هم نشان کرده باشند و شیرینی محفل دوچندان شود اما متاسفانه این‌روزها دیگر چنین اتفاقات شیرینی نمی‌افتد و کام‌مان را شیرین نمی‌کند.»

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال

پیرمرد چاق ریش‌سفید، این مهمان ناخوانده!

نه‌تنها شب‌هایی که بهروز خاماچی از شب یلدا آن مواقع تعریف می‌کند این‌روزها رنگ باخته است، بلکه تفاوت‌های عمیق‌تری نیز کم کم به میدان می‌آیند و جدیدترین مصداق عینی آن‌ها را می‌توان ورود ناخوانده بابانوئل‌ها به بساط بازار شب چله دانست که این‌روزها این دگرگونی فرهنگی را می‌توان در ویترین مغازه‌های تبریز دید.

بابانوئل یا پاپانوئل یک شخصیت تاریخی و داستانی در فرهنگ عامیانه کشورهای غربی و مسیحی است. نام بابانوئل با جشن کریسمس آمیخته شده ‌است. بابا نوئل عمدتاً یک پیرمرد چاق با ریش سفید بلند و لباس قرمز است. معمولاً او یک کیسه پر از هدیه به همراه دارد که در روز کریسمس یا شب قبل از آن، برای بچه‌ها می‌آورد.

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال

آن‌دسته از خانواده‌هایی که برای نوعروس و نودامادشان عروسک بابانوئل هم می‌خرند، از فرهنگ و ملیت و دین سرزمین‌شان ناآگاهی محض دارند

حالا همین بابانوئل به شب یلدا ما مسلمانان آمده است. به طوری که از هر ۵مغازه‌ای که لوازم شب یلدا می‌فروشد، دو مغازه را می‌توان دید که عروسک‌های بابانوئل را بر ویترین خود در معرض دید مردم قرار داده است؛ بابانوئلی که از سرزمین مسیح سر از شب چله ایرانیان و مسلمانان درآورده است.

خاماچی در این‌باره نظر می‌دهد: «آن‌دسته از خانواده‌هایی که برای نوعروس و نودامادشان به همراه خریدهای شب چله که پالتو و شال و هنداونه و ... است، عروسک بابانوئل هم می‌خرند، از فرهنگ و ملیت و دین سرزمین‌شان ناآگاهی محض دارند.»

«بالاخره هرسال مد به خصوص خودش را دارد. نمی‌شود که خانواده همسر دوستانم برایشان بابانوئل بخرند اما خانواده همسر من نه.» این را نوعروسی می‌گوید که موافق با خرید بابانوئل لابه‌لای خرید شب چله است.

بابا نوئل اشاره به نام یکی از کشیشان مسیحی به نام سن نیکولاس دارد که در قرن چهارم میلادی می‌زیست و از اهالی بیزانس و منطقه آناتولی در ترکیه فعلی بوده‌ است. نیکولا در خردسالی پدر و مادرش را از دست می‌دهد و ثروت زیادی برایش به ارث می‌ماند. وی به‌خاطر کمک و دادن هدیه به فقرا شهرت داشت. جسد سنت نیکلا (نیکلاس) اکنون در کشور ترکیه در منطقه سواحل دریایی مدیترانه مدفون است و به علت مومیایی‌شدن طبیعی (به علت سرما) هنوز قسمت‌هایی از آن سالم مانده ‌است. دانشمندان در سال ۲۰۰۳ موفق به بازسازی صورت وی از روی استخوانها شدند و با کمال تعجب دریافتند که بابا نوئل واقعی رنگین پوست (پوستی به رنگ قهوه‌ای روشن) بوده‌است.

بابانوئل، مهمان ناخوانده شب چله امسال

عروسک‌ها یکی از بهترین وسیله‌ها برای انتقال یک فرهنگ بوده‌اند چراکه با ظاهر فریبنده و جذاب‌شان باعث می‌شوند هیچ‌کس به اعماق حضور آن‌ها فکر نکند

در خطهٔ شمال و آذربایجان رسم بر این است که در شب چله خوانچه‌های تزیین‌شده به خانهٔ تازه عروس یا نامزد خانواده بفرستند. مردم آذربایجان در سینی خود هندوانه‌ها را تزئین می‌کنند و شال‌های قرمزی را اطرافش می‌گذارند. درحالی که مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزئین می کنند و به خانهٔ عروس می‌برند.

انتقال یواشکی فرهنگ، در جیب‌های یک عروسک

علی مقبولی، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی رسوخ عروسک‌های بابانوئل به شب چله ایرانیان را، آغازی بر غرب‌زدگی‌های عمیق‌تر می‌داند.

او به خبرنگار مهر می‌گوید: «همیشه شاهد آن بوده‌ایم که عروسک‌ها یکی از بهترین وسیله‌ها برای انتقال یک فرهنگ بوده‌اند چراکه با ظاهر فریبنده و جذاب‌شان باعث می‌شوند هیچ‌کس به اعماق حضور آن‌ها فکر نکند.»

این جامعه‌شناس می‌گوید: «هرچند تاریخ شب چله ما با کریسمس مسیحیان نزدیک است و مغازه‌دارها همین را دلیلی می‌دانند برای اینکه بتوانند عروسک‌های بابانوئل را در این ایام به فروش برسانند، اما بیش‌تر، خانواده‌ها را مقصر می‌دانم که بی‌آنکه تاملی در خریدهایشان بکنند، پای عروسک‌های بابانوئل را به خریدهای شب یلدا باز می‌کنند.»

نیازی غم‌انگیز به تقویم

مغازه‌دارها از استقبال مردم از عروسک‌های بابانوئل راضی هستند: «جذابیت و شهرت جهانی که این عروسک دارد، باعث می‌شود هرکسی که به قصد تهیه لوازم شب چله به مغازه می‌آید از این عروسک‌ها هم بخرد، حتی در برخی موارد درخت مصنوعی کریسمس را هم برای شب یلدا خریداری می‌کنند.»

این‌روزها در خیابان که قدم می‌زنی، هرچند این مغازه و آن مغازه تو را به دنیاها و فرهنگ‌های مختلفی فرامی‌خوانند اما باز نشانه‌های زیادی هست که بتوانی بفهمی، یلدا آمده است. اما هیچ تضمینی نیست که چندسال بعد هم به همین شیوه از رسیدن یلدا باخبر شوی. نیاز به تقویم برای یافتن هویت خود، چه نیاز غم‌انگیزی خواهد بود.

• برچسب ها: شب چلٌه، شب یلدا، جشن ها،  

آداب‌ و رسوم کردستانی‌ها در شب یلدا یا «شُو چله»+تصاویر

ارسال به

تسنیم گزارش می‌دهد؛

آداب‌ و رسوم کردستانی‌ها در شب یلدا یا «شُو چله»+تصاویر

۳۰ آذر ۱۳۹۶ - ۲۱:۴۹

شب چله

مردم استان کردستان شب یلدا را «شُو چله» می‌نامند و این شب را با آداب‌ و رسوم خاصی برگزار می‌کنند.

به گزارش خبرنگار تسنیم از سنندج، شب یلدا یکی از آیین‌های سنتی ایرانیان و کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است و در نخستین شب زمستان اقوام، فامیل، دوستان و آشنایان دور هم جمع می‌شوند و طولانی‌ترین شب سال را با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌کنند.

هر کدام از اقوام ایران‌زمین در شب یلدا آیین رسوم خاص خود را دارند و در استان کردستان نیز همانند سایر مناطق کوهستانی ایران، این آیین تاریخ کهنی دارد و با همان نام قدیمیش «شُو چله» خوانده می‌شود و از قدیم در اکثر خانه‌های کردستان در آن شب غذای «دُلمه»، نان سنگک و دوغ محلی برای پذیرایی از مهمان‌ها آماده می‌کنند و این رسم بین مردم این خطه از سرزمین، به سنتی دیرینه تبدیل شده است.

مردم کردستان که به خونگرمی و میهمان نوازی معروف هستند یکی از آیین‌های سنتی آنها جمع شدن در کنار یکدیگر و در منزل بزرگ فامیل بوده و در «شُو چله» همه اقوام و فامیل، تمامی عروس‌ها، دامادها، دختر و پسر همه در خانه بزرگترها دور هم جمع می‌شوند و پس از صرف شام برنامه‌های شب چله و بازهای قدیمی همانند «گوروا بازی» را اجرا می‌کنند و با شادی و سرور به سپری کردن یک شب برفی طولانی به شنیدن قصه‌ها و حرف‌های شنیدنی و سرگذشت بزرگترها می‌پردازند.

ریشه آیین شب یلدا به هزاره سوم و چهارم پیش ‌از میلاد برمی‌گردد؛ و مردم کردستان نیز اعتقاد زیادی به شب یلدا دارند و در این شب بسیاری از مردم همانند شب نوروز لباس‌های نو کُردی پوشیده و سفره‌ها را چیده و عود می‌سوزانند.

کردستانی‌ها چند ماه قبل از فرارسیدن «شُو چله» با تهیه و خرید خربزه و انداختن آن در ترشی به استقبال شب یلدا می‌روند و در آن شب بعد از صرف شام «کاله‌ک ترش» می‌خورند.

مردم کردستان در «شُو چله» به پختن دلمه علاقه دارند و در آن شب میوه‌های خربزه ترش، هندوانه، انگور، انار، سیب، پرتقال، موز، کیوی، که نشانه تندرستی، فراوانی، برکت و شادی بوده را برای شب باستانی یلدا تهیه می‌کنند و معمولاٌ تا پاسی از شب هم بیدار می‌مانند.

بنا بر رسم و رسومات ما کردستانی‌ها در «شُو چله» خانواده‌هایی که عروس داشته باشند، خانواده داماد برای عروس‌هایی که در دوران نامزدی هستند «خنچه» یا همان شب چله‌ای می‌برند.

این خنچه شامل پالتو، کفش زمستانی، دسته گل، شیرینی، آجیل و شکلات، دلمه، حلوا، سبدی از میوه‌های رنگارنگ و تزئین شده، قواره پارچه و طلا است و روی وسیله‌ها را پارچه قرمز و کوزه سفالی تزئین می‌کنند و به خانه عروس می‌برند.

انتهای پیام/

• برچسب ها: شب چلٌه، شب یلدا،  

هندوانه ی شب چلٌه

ارسال به

• برچسب ها: هندوانه شب چلٌه، شب چلٌه، شب یلدا، یزد، رسوم ملٌی، انسانشناسی ایران، مرددم شناسی ایران،  

شب چلٌه ، شب یلدا ، در فرهنگ ایرانی ، در شهر یزد

ارسال به

• برچسب ها: شب چلٌه، شب یلدا، چلٌه نشینی، هندوانه شب چلٌه، احیائ شب چلٌه، یلدای ایرانی، شهریزد،